atas

Saturday, May 24, 2014

ۏيديو

بوقتي سجاره ڤنوليسن جاوي


 
ڤركمبڠن تراديسي ڤنوليسن دعالم ملايو

ڤد ڤريڠكت اول دعالم ملايو، توليسن دأڠڬڤ سباڬاي كواس ماڬيس دان كتوهنن كران توليسن دأڠڬڤ ڤركارا يڠ اونيك دان تيدق راماي دالم كالڠن رعيت يڠ مڠواساءيڽ. وجودڽ ببراڤ كراجاءن دبومي ملايو سڤرتي سريويجيا دان ملايو ڤد زمان ڤرا-اسلام سوده تنتو ممرلوكن سيستم توليسن اونتوق مليچينكن اوروسن ڤنتدبيرن نڬارا دان ڤرهوبوڠن لوار. حال اين دمكين كران، سريويجيا مروڤاكن سبواه كراجاءن بسر يڠ برڬنتوڠ كڤد لاوتن دان منجادي ماريتيمي ڤوور. جوسترو، مريك باڽق برهوبوڠ دڠن مشاركت اسيڠ يڠ ملالوءي سلت ملاك دان لاوت چينا سلاتن دالم اوروسن ڤرداڬڠن مريك. ڤد ڤريڠكت اول كداتڠن اسلام كتانه ملايو، ياءيت كيرا-كيرا ڤد ابد ك-12 م، مشاركت ملايو تيدق منچيڤتا توليسن جاوي سرتا مرتا. سباليقڽ، مريك مڠڬوناكن سكريڤ جاوي يڠ سديا اد باڬي توجوان ڤنوليسن. باتو برسورت ترڠڬانو مروڤاكن دوكومن اول بوقتي ڤڠڬوناان توليسن جاوي دعالم ملايو. منوروت محمد ناقواب الاتتس، باتو برسورت ترسبوت دتوليس ڤد تاهون 702 ه، برسمأن تاهون 1303 م.                                                      

ڤركمبڠن توليسن جاوي دنوسنتارا

سجق اڬام اسلام مولا برتاڤق دنوسنتارا اتاو دعالم ملايو، توليسن جاوي مولا بركمبڠ دان هيدوڤ برسام-سام مشاركت ملايو. منوروت چاتتن سجاره، توليسن جاوي ڤرتام دتموي دتانه ملايو ڤد ابد كتيڬ هجرة ﴿امت جوهري موعين، 1996﴾. توليسن جاوي مونچول سإيريڠ دڠن كداتاڠن اسلام كإندونيسيا ڤد ابد ڤرتام هجرة. كداتڠن اسلام كإندونيسيا مڠوبه كهيدوڤن مشاركت دڠن منيڠڬلكن عمالن-عمالن انيميسمي دان مڠمبيل اسلام سباڬاي ساتو چارا هيدوڤ. بوديا علمو يڠ دباوا اوليه اسلام مڠلواركن مريك درڤد كجاهيلن كڤد كبنرن. توليسن جاوي مماءينكن ڤرانن ڤنتيڠ باڬي مڽوكوڠ ڤركمبڠن اسلام. ڤركمبڠن دان ڤڠواساءن توليسن جاوي دإندونيسيا مڠمبيل ماس يڠ لام دسببكن مشاركت ستمڤت يڠ سوده سباتي دڠن كڤرچاياءن ڤڠاروه اڬام هيندو-بودا. نامون، ڤنريماءن اسلام منجاديكن ڤندودوق ستيمڤت داڤت مڠواساءي توليسن جاوي.                                           

سبلوم وجودڽ توليسن جاوي دنوسنتارا، تله مونچول ساتو بنتوق توليسن درڤد ڤڠاروه ديوانايڬرا يڠ دڬوناكن اوليه اورڠ ڤالۏ داينديا دان نڬري-نڬري لاين سڤرتي دسومترا سلاتن، چمڤا، ليڬور دان جاوا. بوقتي وجودڽ توليسن ڤالۏ داڤت دليهت ڤد ڤراسستي كوتا كاڤور دبڠك، سومترا سلاتن يڠ وجود ڤد ابد كتوجوه مسيحي. سلاين د كوتا كاڤور، ترداڤت جوڬ بوقتي ڤڠڬوناءن توليسن ڤالۏ سڤرتي دساجمترا، منجو سهريڬ، بوكتيجا، شاڠ هيڠ وينبتڠ، دان دڠڤو هاوڠ ڬليس.                                       

منوروت ج.ڬ چسڤريس، توليسن ڤالۏ يڠ ترداڤت دكڤولاوان ملايو بوليه دبهاڬيكن كڤد دوا زمان، ياءيت زمان ڤالۏ اول دان زمان ڤالۏ كمودين. توليسن زمان ڤالۏ اول ممڤوڽاءي چيري-چيري توليسن اينديا سلاتن دان سري لنكا. سباليقڽ، توليسن ڤالۏ كمودين مڽروڤاءي توليسن كاوي اول سڤرتي يڠ ترداڤت ڤد اينسكريڤسي جاوا كونو دالم ڤرتڠهن ابد ك-8. سكريڤ ڤالۏ اول يڠ دجومڤاءي دكڤولاوان ملايو دتوليس دالم بهاس سنسكريت، سمنتارا سكريڤ ڤالۏ كمودين، تراوتما يڠ ترداڤت ڤد اينسكريڤسي سريۏيجاي يڠ مڠڬوناكن بهاس ملايو توا.                             

سلاين ڤالۏ، ترداڤت سجنيس توليسن لاءين يڠ ترداڤت دسومترا، ياءيت توليسن رنچوڠ اتاو رنچڠ. توليسن اين دڬوناكن سچارا ملواس ددايره سومترا اوتارا دان سومترا سلاتن سڤرتي دبڠكولو، مينڠكاباو، تڤناولي. توليسن اين دڬوناكن اونتوق مراكامكن چريتا رعيت، ڤراتورن، عادة، سؤال كاڬاماءن دان حال-حال لاءين. دجاوا ڤولا ترداڤت توليسن جاوا كونو يڠ دكنلي سباڬاي توليسن كاوي. ڤركاتاءن كاوي يڠ دأمبيل درڤد ڤركاتاءن سنسكريت برمعنى ڤڽاءير. توليسن اين دڬوناكن دڠن ملواسڽ دجاوا دڠن ببراڤ ڤڽسواين تراوتما باڬي مڠحاصيلكن كسوسستراءن جاوا.                                                                                                                
لازيمڽ توليسن جاوي دكاءيتكن دڠن اڬام اسلام. والاوڤون كداتڠن اڬام اسلام كعالم ملايو ماسيه لاڬي كابور، نامون ترداڤت ببراڤ بواه ڤراسستي يڠ منونجوقكن بهاوا اسلام وجود داسيا تڠڬارا سجق لاما دولو. انتارا بوقتي يڠ منونجوقكن وجودڽ اسلام دنوسنتارا اياله ڤنموان باتو نيسن مقام شيخ عبدالقادر ابن حسين شه عالم، د لڠڬر الور ستر، قدح، برتاريخ 290 ه برسماءن 910 م. ترداڤت جوڬ باتو نيسن يڠ دتموءي دڤكن، ڤهڠ صبح هاري رابو 14 ربع الأول 429 ه; باتو نيسن يڠ دتموءي د فانراڠ، ۏيتنام برتاريخ 431 ه برسماءن 1039 م; دان باتو نيسن ڤوتري سلطان عبدالمجيد ابن محمد شاه السلطان برتاريخ 440 ه برسماءن 1048 م دڤرقبورن اسلام، جالن ريسيدنسي، بروناي دارالسلام. سلاءين ايت، توروت دتموي باتو نيسن فاطمه ماءيمون بت. حبت الله برتاريخ 475 ه برسماءن 1082 م د ليرن، ڬريسيق، جاوا تيمور. ڤنموان-ڤنموان ترسبوت ممبوقتيكن اڬام اسلام سوده لاما برتاڤق د عالم ملايو.                                                            

ڤراسستي ملايو ترتوا يڠ برتوليسن جاوي سڤنوهڽ داڤت دكسن سهيڠڬ كيني ياءيت ڤراسستي كوالا بيرڠ، ترڠڬانو برتاريخ تاهون 702 ه برسماءن 1303 م ماناكالا، مانوسكريڤ ملايو يڠ ترتوا ڤرنه دتموءي ستاكت اين برتاريخ 998 ه برسماءن 1590 م. كندوڠن ڤراسستي ترسبوت منكنكن حكوم-حكام فقه مانوسكريڤ يڠ ترسبوت ڤولا، جوڬ مڠڬوناكن توليسن جاوي، مروڤاكن ساتو ترجمهن درڤد كتاب اڬام يڠ برجودول ‘اقعد النفسي.                                                                                                                 

توليسن جاوي بركمبڠ سإيريڠ دڠن ڤڽيبرن اسلام دان برجاي ممبينا سبواه مشاركت يڠ ممڤوڽاءي كبوداياءن سلاري دڠن اسلام ﴿اسماعيل حسين، 1984﴾. ڤڽيبرن اسلام اوليه ڤارا ڤنياڬ دان ڤندعوه كسلوروه كڤولاون ملايو دڠن مڠڬوناكن بهاس ملايو دان توليسن جاوي ممڤرچڤت ڤروسيس ڤركمبڠن اسلام. كماجوان يڠ دچاڤاي اوليه كراجاءن ملايو اسلام يڠ اولوڠ اياله ڤاساي. ڤد زمان ملاك ڤون سڬالا كمشكيلن اڬام دروجوق كڤاساي. كمالڤن ڤاساي ڤد اول ابد ك-16 دڬنتيكن اوليه اچيه. سموا علماء دان سرجان يڠ اد دڤاساي ديكيريم كاچيه.                                                 
اكتيۏيتي ڤنوليسن ڤلباڬاي باهن ڤرسورتن دتروسكن دسان يڠ بركمونچق ڤد ابد ك-17 م كتيك مونچول توكوه-توكوه سڤرتي حمزه فنسوري، نور الدين الرانيري دان سباڬايڽ. علماء دان سرجان دري فرسي باڽق ممبري سومبڠن بوكن سهاج دالم بيدڠ ڤوليتيك، ڤرداڬڠن، سوسيال، بوديا دان اڬام اسلام، ماله جوڬ سباڬاي ڤوست ڤركمبڠن بهاس دان كسوسسترأن ملايو ﴿إسكندر ت، 1995﴾. ڤركمبڠن دالم بيدڠ كسوسسترأن امت ڤسات كران ڤنوليسن كاريا-كاريا سسترا دالم بهاس ملايو دان توليسن جاوي سچارا ملواس بوكن سهاج دالم كالڠن مشاركت بهكن دالم كالڠن اورڠ-اورڠ ايستان ﴿اسماعيل حسين، 1984﴾.                                                               

ترداڤت باڽق حاصيل كاريا دالم بيدڠ كسوسستراءن دان كاڬاماءن دتربيتكن دالم توليسن جاوي. لنترن ايت، كاريا سجاره ملايو حاصيل توليسن تون سري لنغ، منجادي ساله ساتو كاريا سجاره ملايو كلاسيك. كاريا اين تركنل سهيڠڬ كيني دان منجادي باهن رجوكن ڤارا ڤڽليديق سرتا سرجان. كراجاءن اسلام منچاڤاي كجاياءن سهيڠڬ ابد ك-16. ڤد كتيك ايت، توليسن جاوي دڬوناكن سڤنوهڽ دالم اوروسن ڤنتدبيرن دببراڤ بواه كراجاءن ملايو. ڤد زمان ڤمرينتهن سلطان موزفر شاه ملاك ﴿1455-1459 م﴾ دان زمان ڤمرينتاهن سلطان عبدالجليل شاه، جوهر ﴿1623-1677 م﴾ مڠڬوناكن توليسن جاوي ڤد دويت شيليڠ.                                 

دالم ڤد ايت، علماء اسلام يڠ اد دملاك ﴿1409 م﴾، مڠڬوناكن توليسن جاوي اونتوق منوليس ريساله اڬام، كاريا سسترا اسلام سڤرتي حكاية أمير حمزه دان حكاية محمد علي حنفيه اين دترجمه كدالم بهاس ملايو درڤد سومبر فرسي ڤد زمان ڤمرينتهن ڤاساي. سلاءين ايت، اخبار دان مجله توروت مڠڬوناكن توليسن جاوي، انتاراڽ نجوم الفاجر ﴿1872 م﴾، جاوي ڤرانقن ﴿1876 م﴾، سكوله ملايو ﴿1888 م﴾، دان مجله المنير يڠ دتربيتكن د ڤادڠ، سومترا بارت. ڤڠوناءن توليسن جاوي جوڬ ترداڤت ڤد مات واڠ لام دان بهارو، سڤرتي ڤد مات واڠ كرتس كراجاءن بروناي دارالسلام، چينا، دان مليسيا.                                                                          

سلاءين دتانه ملايو، توليسن جاوي توروت بركمبڠ دلوار اسيا تڠڬارا سڤرتي سري لنكا. حال اين دمكين كران، بهاس ملايو دڬوناكن سجق اخير ابد ك-18 اوليه اورڠ-اورڠ ملايو دسان. ڤد تاهون 1869 م، اخبر ملايو برتوليسن جاوي يڠ برجودول علامت لڠكاڤوري ڤرنه دتربيتكن دسان. شيخ احمد خاطب دان محمد إدريس المرباوي دان شيخ عبدالقادر المنديلي مروڤاكن انتارا علماء جاوي ﴿ملايو﴾ يڠ بلاجر دمكه دان مصر دان منوليس ببراڤ كتاب ملايو برتوليسن جاوي.                       
دسمڤيڠ ايت، توليسن جاوي توروت دڬوناكن اوليه  ڤارا ڤداڬڠ يڠ داتڠ كملاك. حال اين برلاكو كران ڤارا ڤداڬڠ ڤرلو منداڤت ايذين درڤد ڤمبسر نڬري اونتوق بروروس نياڬ دسيني. اوليه ايت، كبڽقن سورت ايذين دان سورت جوال بلي دتوليس دڠن مڠڬوناكن توليسن جاوي. چونتوهڽ، سڤرتي سورت ايذين درڤد سلطان الدين اچيه كڤد كڤتن هنري ميددلتون برتاريخ 1011 ه/1602 م. سلاءين ايت، ترداڤت جوڬ سورت درڤد سلطان اچيه كڤد ساءورڠ كڤتن ايڠڬريس يڠ برتاريخ 1011 ه.

  
باتو برسورت ترڠڬانو ﴿1303 م﴾
 

باتو برسورت ترڠڬانو اداله ڤراسستي ترتوا دالم توليسن جاوي كلاسيك يڠ دتموءي دنڬري ترڠڬانو. دڠن ڤنموان اين، ترڠڬانو منجادي نڬري يڠ ڤاليڠ اول منريما كداتڠن اسلام دسمننجوڠ تانه ملايو، ياءيت سبلوم تاهون 1326 م اتاو 1386 م. چاتتن ڤد باتو برسورت اين منونجوقكن اي دتوليس ڤد هاري جمعة 22 فيبرواري 1303 مسيحي برسماءن 4 رجب 702 ه ﴿منوروت كاجين سيد محمد ناقواب الاتتس﴾. باتو يڠ دأڠڬركن براوسيا لبيه 700 تاهون اين تله دتموءي برلومڤور دان سڤاروه تڠڬلم سلڤس بنجير سوروت دتبيڠ سوڠاي ترست، كامڤوڠ بولوه، كوالا بيرڠ، هولو ترڠڬانو ڤد تاهون 1899 م. ڤندودوق كامڤوڠ مميندهكن باتو اين كتڠڬ سوراو د كامڤوڠ ترسبوت كران ساءيزڽ يڠ بسر دان ايلوق اونتوق دجاديكن الس تمڤت ممباسوه كاكي سبلوم ناءيق كسوراو. سأورڠ ڤنياڬ دري رياو-ليڠڬ،سيد حسين بن غولعام البخاري برسام اڠكو ڤڠيرن انوم يڠ سيڠڬه اونتوق منونايكن سمبهيڠ دكامڤوڠ ترسبوت، منجومڤاءي باتو اين كتيك بلياو ممباسوه كاكي دتڠڬ سوراو ايت.                                                                        


باتو نيسن ڤرماتڠ ڤاسير ڤهڠ
 

باتو نيسن ڤرماتڠ ڤاسير ڤهڠ دتموءي ڤد بولن جون 1953 م. باتو نيسن اين دتموي دكامڤوڠ ڤرماتڠ ڤاسير نيناسي ڤكن ڤهڠ. باتو نيسن ترسبوت دهياسي دڠن القرءان دان ڤويسي عرب. ڤد باتو نيسن ترسبوت جوڬ ترداڤت چاتتن تاريخ كماتين سي امڤوڽا باتو نيسن ترسبوت، ايايت برتاريخ ڤد هاري رابو، 14 ربيع اول 419 ه .
                                                                              

باتو نيسن مقام شيخ عبدالقادر ابن حسين شاه اليره برتاريخ 904 مسيحي
 

ڤنموان مقام شيخ عبدالقادر ابن حسين شاه اليره برتاريخ 904 م د لڠڬر، قدح منيمبولكن ڤلباڬاي ڤرسوءالن كران دتعريفكن سباڬاي ساءورڠ ڬورو اڬام مڠاجر سكوله ڤوندوق سهاج. سبلوم ايت دمقام بڬيندا دكامبوس باتو نيسنڽ اوليه واريثڽ اڬر تيدق دجومڤاءي ڤنجاجه تاي. ترداڤت توليسن جاوي يڠ دڬوناكن ڤد باتو نيسن ترسبوت. تاريخ يڠ جاوه لبيه اول ڤد باتو نيسن اين ممبوقتيكن بهاوا اسلام برمولا دقدح دان ترسبار كنوسنتارا ملالوءي ڤمرينتهڽ يڠ توروت مڠانوتي اڬام اسلام. راماي ڬينراسي لام دقدح يڠ براوسيا سكيتر 70 تاهون مڠتاهوءي بهاوا قدح دهولوڽ اداله سبواه نڬري يڠ بسر، دسبوت مريك سباڬاي قدح توا. ججاهنڽ لبيه جاوه كاوتارا، بوكنڽ ستاكت د بوكيت كايو هيتم سڤرتي هاري اين. ترداڤت توليسن جاوي يڠ داوكير ڤد باتو نيسن ترسبوت.                                               




بوقتي برچيتق

             
سورت خبر جاوي ڤرانقن

جاوي ڤرانقن مروڤاكن سورت خبر ملايو يڠ ڤرتام دتربيتكن دمليسيا دان إندونيسيا. سورت خبر اين دچيتق دسيڠاڤورا دان مڠاندوڠي ارتيكل مڠناءي نڬري-نڬري سلت، جوهر، سلاڠور، قدح، دان جوڬ بروني سرتا لابوان; ترماسوق جوڬ بريتا-بريتا ريڠكس مڠناءي حال-حال يڠ برلاكو ددالم دان دلوار نڬارا تراوتام دجاوا، سومترا دان كڤولاوان-كڤولاوان يڠ بردكتن. جاوي ڤرانقن مروڤاكن سورت خبر يڠ ترتوا دالم كومڤولن سورت خبر داركيب نڬارا. كلوارن تراولڽ اد دالم سيمڤنن اركيب نڬارا مليسيا ﴿انم﴾، برتاريخ تاهون 1888 م.                       


مجله سولوه ملايا

سولوه ملايا اداله مجله ليده راسمي ڤ. ق. م. م. مجله ترسبوت دتربيتكن اتس كرجاسام ڬولوڠن ناسيوناليس، سوسيليس، اڬام، دان كومونيس ڤد ماس امان، ياءيت سلڤس ڤرڠ دنيا كدوا سهيڠڬ ضرورت 1948 م. مجله ترسبوت دتوليس دڠن مڠڬوناكن حروف-حروف جاوي كلاسيك. مجله اين دبيايا سڤنوهڽ اوليه اورڬانيساسي بهاڬين ملايو ڤ ق م. عبدالله س.د. ڤرنه منچريتاكن سديكيت تنتڠ ڤنربيتن مجله سولوه ملايا ددالم ميموءيرڽ، زمان ڤرڬرقن سهيڠڬ 1948 م.      
   

كاجين بركاءيتن توليسن جاوي


مسكيڤون توليسن جاوي تله دڬوناكن اوليه اورڠ-اورڠ ملايو سجق سكين لام، نامون تيدق ترداڤت ريكود يڠ منونجوقكن اداڽ كاجين مڠناءي توليسن جاوي يڠ دبوات اوليه اورڠ ملايو. هاڽ ڤد ڤرتڠهن ابد ك-20 باروله مونچول ساءورڠ ڤڠكاجي ملايو يڠ مولا مڠكاجي ڤڠڬوناءن توليسن جاوي، ياءيت زاينل عابدين بن احمد اتاو لبيه دكنلي سباڬاي زعب ﴿اكرونيم حروف جاوي: زاي-عين-با'-اليف﴾. بلياو مڠومڤول بريبو-ريبو ڤركاتاءن ملايو درڤد دفتر ايجاءن رومي كراجاءن نڬري ڤرسكوتوان يڠ دكلواركن سجق تاهون 1904 م لاڬي. ڤد تاهون 1925 م، سناراي ڤركاتاءن ايت دسمق سمولا دان دتمبه دڠن ڤركاتاءن-ڤركاتاءن لاءين كدالمڽ. ڤد تاهون 1928 م بلياو منوليس سبواه مقاله يڠ برتاجوق جاوي سڤيلليڠ يڠ دتربيتكن دالم ج م ب را س. ستروسڽ، بلياو مڽوسون سبواه بوكو رهسيا ايجاءن جاوي ڤد تاهون 1931 م. اوسهاڽ دتروسكن لاڬي ڤد تاهون 1938 م دڠن مڽوسون سبواه بوكو دفتر ايجاءن ملايو: جاوي-رومي. دالم بوكو ترسبوت، بلياو ممبريكن ببراڤ ڤندوان ايجاءن جاوي يڠ لڠكڤ. بلياو لبيه چندروڠ مڠڬوناكن سيستم ايجاءن ڤڠاروه ملايو تاهڤ كدوا. سيستم ايجاءن زعب برداسركن كڤد تيڬ ڤرينسيڤ، ياءيت ايكونومي، كڤستين دان راماي ڤڠڬونا.                                                                             

ڤرينسيڤ ايكونومي دالم سيستم ايجأن زعب برمقصود ايجاءن اين مڠڬوناكن سمينيموم بيلڠن حروف سڤرتي ڤركاتاءن مك، ڤد، درڤد، كڤد دان سباڬايڽ. ڤرينسيڤ كدوا، ايايت كڤستين برمقصود ايجأن يڠ منيمبولكن كسامرن سبوتن هندقله داوبه سواي ايجاءنڽ سڤرتي منمبه حروف سقسي سوڤاي لبيه جلس بوڽيڽ سرتا داڤت مڠورڠكن كسامرنڽ. ڤرينسيڤ يڠ كتيڬ ڤولا ياءيت راماي ڤڠڬونا، برمقصود جك ساتو ڤركاتاءن ايت ترداڤت كلأينن ايجاءن دان راماي ڤڠڬوناڽ سرتا تيدق منيمبولكن سبارڠ كسامرن، كدوا-دوا ايجاءن ترسبوت بوليه دتريما ڤاكاي.                                                                               

ڤڠاروه ايجاءن زعب برتروسن هيڠڬ زمان سلڤس ڤراڠ دنيا كدوا. كتيك ايت بهاس ملايو جوڬ سداڠ مڠالمي ڤروبهن بهارو كسن درڤد ڤرتمبوڠن دنيا بارت يڠ لبيه مودن، حاصيل كماجوان ساءين س دان تيكنولوڬي. كماجوان يڠ ڤسات مڽببكن سيستم ايجاءن جاوي زعب تيدق داڤت منمڤوڠ كڤرلوان-كڤرلوان يڠ مندسق. تمبهن ڤولا ايجأن جاوي كتيك ايت سوده مولا ترسيسيه دان راماي انق مودا ملايو تراوتماڽ يڠ ماسوق سكوله ايڠڬريس تيدق تاهو ممباچ دان منوليس جاوي. كاداءن منجادي برتمبه روميت اڤابيلا ترڬوبلڽ اكتا بهاس كبڠساءن 1963/1967 يڠ مڠأعتراف توليسن رومي سباڬاي توليسن راسمي باڬي بهاس كبڠسأن.             
سباليقڽ، ڤارا ڤڠكاجي بارت تروس مڠكاجي دان ممڤلاجري توليسن جاوي دڠن ڬيڬيه. انتارا ڤڠكاجي يڠ تركنل اياله رفليس، ويلليام مرسدن، سهيللابير، وينستياد دان ببراڤ ڤڠكاجي لاين. مريك اين ممڤوڽاءي اڬيندا ترسنديري ممڤلاجري توليسن جاوي. سلاءين ايت، ترداڤت جوڬ ڤڠكاجي بارت، لاديكر، يڠ ڤد تاهون 1971-1973 م منترجمه كتاب انجيل كدالم بهاس ملايو دڠن مڠڬوناكن توليسن جاوي. بلياو منترجمهكن كتاب ترسبوت كدالم بهاس ملايو، برتوجوان اونتوق مناريق اورڠ-اورڠ ملايو ممباچ دان ممهمي سلوق بلوق اڬام كريستيان دان ستروسڽ مڠاجق مريك مملوق اڬام كريستيان.                                             

ستروسڽ، مولاي تاهون 1983 م، ديوان بهاس دان ڤوستاك ﴿د ب ڤ﴾ منچاري جالن اونتوق ممليهارا توليسن جاوي يڠ همڤير ڤوڤوس كتيك ايت. ساتو جاوتنكواس اونتوق مڠكاجي سيستم ايجاءن جاوي تله دتوبوهكن. اونتوق توجوان ايت، بوكو دفتر ايجاءن ملايو: جاوي-رومي يڠ دحاصيلكن اوليه زعب دڬوناكن سباڬاي ڤدومن اوتام. سهوبوڠن دڠن ايت، ساتو كونۏينشن ايجاءن جاوي تله داداكن دكوالا ترڠڬانو ڤد اڤريل 1984 م. سباڬاي حاصيل درڤد كونۏينشن ترسبوت، داشتهاركن سواتو ڤدومن ايجاءن بارو يڠ دكنل سباڬاي ايجاءن جاوي يڠ دسمڤورناكن، كمودين سبواه بوكو ڤدومن ايجأن جاوي دتربيتكن ڤد تاهون 1986 م. ستروسڽ، ڤد تاهون 1988 م تربيت ڤولا دفتر ايجاءن رومي-جاوي يڠ داوسهاكن اوليه ديوان بهاس دان ڤوستاك، تاهون 2001 دتربيتكن ڤولا دفتر كات بهاس ملايو يڠ لڠكڤ مليڤوتي ايجأن رومي دان جاوي سرتا ڤندوان سبوتن. دفتر اين تيدق سهاج ممواتكن كات-كات داسر بهكن كات تورونن.                                       

كيني، دڠن اداڽ اكتا بهاس كبڠسأن 1963/1967 توليسن رومي دڬوناكن سباڬاي توليسن راسمي بهاس ملايو، دان توليسن جاوي سماكين كورڠ دڬوناكن. نامون دمكين، دسببكن توليسن جاوي بركاءيت راڤت دڠن اڬام اسلام، مك توليسن جاوي ماسيه لاڬي دڬوناكن باڬي توجوان ترتنتو. توليسن جاوي ماسيه لاڬي داڤت دليهت دڤاڤركن ڤد نام جالن، نام باڠونن دان كداي-كداي. دسكوله رنده دان منڠه توليسن جاوي مروڤاكن سباهاڬين درڤد مات ڤلاجرن ڤنديديقن اسلام. سموا بوكو تيك س مات ڤلاجرن اين دچيتق دالم توليسن جاوي.